Over Soest

Binnen de gemeente Soest is veel cultureel erfgoed te vinden. Op deze pagina vindt u enkele korte beschrijvingen van bijzondere objecten.

Kerkebuurt van Soest
De Kerkebuurt is de oude dorpskern van Soest, ontstaan in de late middeleeuwen rondom de Oude Kerk (ca. 1350). In de wat jongere toren (1481, 45,5 meter) hangen twee klokken, waarvan de grootste één van de oudste (1506) van ons land is. Aan de achterkant van de kerk bevindt zich een stenen trap. Deze werd vroeger gebruikt door Koningin Emma, die een eigen ingang had naar de kerk. De voormalige begraafplaats rond de kerk (A op kaartje) is nu als tuin ingericht: de 'Hof van Lof' .

Recht achter de kerk staat aan de overkant van de weg de voormalige herberg 'De Drie Ringen' (1580) met aan de voorkant een uithangbord en de dorpspomp. Deze herberg speelt een belangrijke rol in het boek 'Ferdinand Huyck' van Jacob van Lennep (1840, B op kaartje).

Naast de herberg staat het oude raadhuis (1823, C op kaartje) en daarachter 'Huisjes Armenzorg' (1782, D op kaartje). Aan de overkant van de weg ligt het wit gepleisterde voormalige dorpsschooltje (1781, E op kaartje). Op de hoek tegenover de herberg ziet u de voormalige bakkerij 'De Gezonde Apotheek' met uithangbord (F op kaartje).

Recht achter de herberg, in het pand uit 1737 met het rieten dak (G op kaartje), zat eeuwenlang een andere bakkerij. Achter dit pand staat een grote witte villa: de oude pastorie (1755, H op kaartje). Hier heeft oudminister- president jonkheer De Geer tot aan zijn dood gewoond. Vanwege zijn vermeende pro Duitse houding mocht De Geer op aandringen van Wilhelmina van 1947 tot aan zijn dood in 1960 Soest niet zonder toestemming verlaten.

Dat de Kerkebuurt zo goed bewaard is gebleven is vooral te danken aan de Soester ondernemer A.C. van Ee. Hij kocht in de jaren '60 en '70 van de vorige eeuw een groot aantal panden aan om ze vervolgens uit eigen middelen te restaureren.

(Opmerking: Met de verwijzingen naar het kaartje verwijzen we naar het kaartje op de foto)

Oude Kerk
Rondom de uit de 14e eeuw daterende Oude Kerk ontstond de Kerkebuurt, het hart van het oude Soest. Tot aan de Reformatie werd de aan Petrus en Paulus gewijde kerk beheert door de Benedictijner abdij St. Paulus in Utrecht. In 1580 werden de katholieke erediensten door de Staten van Utrecht verboden. Het ‘nieuwe geloof’ sloeg bij de katholieke boeren van Soest niet echt aan: het duurde een eeuw voordat er een eigen predikant werd benoemd! Zowel het exterieur als het interieur zijn de moeite van het bezoeken waard.

De Stenen Reus op de Eng
Sinds 2008 pronkt op de 18 meter hoge Eng weer een korenmolen met de naam De Windhond. Nadat in 1930 de vorige Windhond op de hoek van de Molenstraat en Molenweg werd afgebroken, heeft het bijna 80 jaar geduurd voordat opnieuw een stellingkorenmolen zich verhief op de hoge Eng. De nieuwe molen kreeg een prachtige plek in het open akkerland van de beschermde Zuidereng, een zeer geschikte molenbiotoop met veel windvang. De Soester molen heeft een lange historie. Reeds in 16e eeuw stond er een zogenaamde standerdmolen op de Eng. In 1737 werd de eerste stenen Windhond gebouwd. Vele decennia lang werd de molen bediend door de familie Smits, waarvan de naam voort leeft in de Smitsweg en de Smitshof. Het bezit van een korenmolen verschafte maatschappelijk aanzien. Menig molenaar bekleedde een vooraanstaande positie in kerkelijke kring of bij het plaatselijk bestuur. In de Oude Kerk bevindt zich een grafsteen die deze conclusie bevestigt.

Boerderij Het Gagelgat
Een van de oudste boerenhofsteden van Soest is boerderij Het Gagelgat aan de Birkstraat 107. Deze uit 1712 daterende sterk vervallen boerderij is na het overlijden van de laatste boer op dit oude erf in 2008 door Stichting De Paardenkamp schitterend gerestaureerd. Het rijksmonument is nu een boeiend erf in de stijl en sfeer van begin vorige eeuw. Er worden bejaarde paarden gestald en jong en oud kunnen op interactieve wijze het vroegere boerenleven ervaren.

Vliegbasis Soesterberg
Het vliegveld bij Soesterberg was de bakermat van de militaire luchtvaart in Nederland. In 1913 maakte de Luchtvaartafdeling van het leger hier haar eerste vluchten. De geschiedenis begon met de autohandelaren Verwey en Lugard uit Den Haag, die in 1910 het open heideterrein een geschikte plek vonden voor een vliegveld. Precies 100 jaar geleden kocht de Staat der Nederlanden het terrein om als basis te dienen voor de Luchtvaartafdeling, die in juli 1913 werd opgericht. In W.O. II bouwden de Duitsers uit tot een groot complex met drie startbanen. Van 1954 tot medio 1994 werd de basis mede gebruikt door het Amerikaanse 32 Tactical Fighter Squadron. In de jaren vijftig bezochten duizenden bezoekers de luchtshows en later de fameuze Open Dagen van de Koninklijke Luchtmacht. In 2008 werd de basis vanwege bezuinigingen opgeheven. Het vrijgekomen terrein wordt ontwikkeld als natuurgebied, er komt beperkte woningbouw en er verrijst het nieuwe Nationaal Militair Museum, dat in 2014 geopend zal worden.

St Jozefgesticht
Bij akte van 6 maart 1853 verkreeg de parochie een stuk bouwland ter grootte van 42 roeden en 50 ellen, kadastraal sectie H nummer 317/18 en een perceeltje van 7 roeden sectie H nummer 319. Op deze grond zo was het plan zou het St Jozefgesticht met klooster en schoollokalen voor de meisjesschool verrijzen. Onderwijs, bejaardenzorg en armenzorg zijn altijd een bijzondere taak voor de kerk geweest.

Met de zusters van O.L. Vrouw te Amersfoort werd overeengekomen dat zij in het te bouwen gesticht een kloostergemeenschap zouden vestigen die de uitvoering van de beoogde taken op zich zou nemen. Het gebouw zou eigendom van de kerk blijven, maar werd in gebruik gegeven aan de zusters.

De eerste steen werd gelegd door Adolf Frederik Jacob, oud IX jaar en oudste zoon van den Heer J. Noormann, de 12^de  july MDCCCLXVIII.

Een naast de hoofdingang van het gesticht (nu museum Soest) aangebrachte gedenksteen herinnert nog aan dit feit. De steen is wat beschadigd maar de voornamen van de negenjarige en de datum van de plaatsing zijn echter heel duidelijk lesbaar. Verder herinnert alleen nog de stijl van het gebouw en de versiering in de voorgevel boven de hoofdingang aan de eertijds gewijde bestemming van dit complex.

Onder de beeldengroep op de voorgevel wordt nog eens het bouwjaar herhaald 1868. De inwijding van het gesticht “Huize St. Jozef” vond plaats op 15 september 1869. Het oorspronkelijke ontwerp voor het klooster was veel uitgebreider. De tekeningen laten een groot carré zien met op de binnenplaats in het centrum een kapel met een torentje.

De zusters verpleegden in St. Jozef oude en behoeftige mannen en vrouwen (gasthuis), zij zetten in de lokalen een meisjesschool op, deden aan wat wij tegenwoordig noemen sociaal en maatschappelijk werk. In de avonduren as er een naaischool enz. De zusters deden al dit werk uit een soort roeping. Voor vele in onze huidige generatie zal het onbegrijpelijk zijn, dat deze vrouwen dit werk zonder enige vorm van salaris voor henzelf of overheidssubsidie hebben volgehouden. De nonnen vertrokken in 1962.